Abdulkadir Geylani diyor ki;

"Allah'tan baþka her kime itaat ediyorsan, o senin ilahýn olur. Kimden korkuyor ve kurtuluþu kimden bekliyorsan onu ilah seçmiþsin demektir. Zarar ve menfaati kimden biliyor ve Allah'ýn o iþi onun eliyle yaptýðýný görmüyorsan o senin için ilahtýr. Ey kalbi ölü olanlar! Ey güç ve kuvvetlerinin putlarýna tapanlar; geçim kaynaklarýný, mallarýný ve memleketlerinin sultanlarýný putlaþtýranlar! Kim zarar ve menfaati Allah'tan deðil de baþkasýndan görüyorsa o, Allah'ýn kulu deðil, onun kuludur."
"Yalnýz dille þahadet getirmek sana fayda vermez. Çünkü kalbinde birçok ilah vardýr. Ýdarecilerden olan korkun, kalbine ilahtýr. Çalýþmasýna, kuvvetine ve yaptýðýn ticaretine güvenmen sana birer ilahtýr. Onlarý kalbinden çýkarmadýkça, 'Allah'tan baþka ilah yoktur' demen faydasýzdýr.. Neye, kime itimat ediyorsan sana ilah o'dur."!)

Ebul Hasan el Nedvi de;

"Allah'tan baþka kime itaat ediyorsan.. kimden korkuyor ve ondan kurtuluþu diliyorsan, onu ilah seçmiþsin demektir. Zarar ve menfaati kimden biliyor ve Allah'ýn o iþi, onun eliyle yaptýðýný görmüyorsan, o senin için ilahtýr(2) diyor.

Mevdudi ise bu konuya þöyle açýklýk getiriyor;

"Durmadan, 'Allah'tan baþka ilah yoktur' kelime-i þahadetini tekrarladýðý halde (insanlar) Allah'tan baþka birçok ilahlar edinirler.. Þüphesiz ki, bu þahýslar Allah'tan baþkasýna dua etmez, O'ndan baþkasýný ilah ve Rab olarak adlandýrmaz. Lakin bu dil iledir. Bunun yanýnda, bu iki kelimenin kullanýldýðý manalarda birçok ilahlar edinir de, zavallýlarýn bundan haberleri bile olmaz.

Bir kimse; "Ne olursa olsun, herhangi bir þeyi kendisi için veli, yardýmcý, kötülükleri uzaklaþtýran, ihtiyaçlarýný gideren, duasýný kabul eden, zarar ve fayda vermeye gücü yeten bir varlýk olarak görüyor ve bütün bunlarý tabiat kanunlarý çerçevesi dýþýnda manalarla anlayýp, onlar hakkýnda kabul ediyorsa bu, inandýðý þeyin, bu alemin nizamý üstünde bir otoriteye sahip olduðunu kabul etmesinden ileri gelmektedir.

"Ýster ondan korkmak ve ona ümit baðlamak olsun, isterse onu Allah huzurunda bir þefaatçi kabul etmek veya ona mutlak itaat ve emrine düþüncesizce uymak kabilinden olsun (bu ilah edinmektir). Allah'tan baþkasýna baðlanan maddi ve manevi baðlarýn Allah'u Teala'ya tahsis edilmesi gerekir. Zira O, yalnýz baþýna bütün otoriteye maliktir.(3)

Seyyid Kutup da, yine ayetler ýþýðýnda þu izahlarý yapýyor;

"Tevhid akidesinin, berraklýðýný ve sadeliðini korumak için Kur'an-ý Kerim'in þiddetle yasakladýðý (Allah'a eþ koþma) keyfiyeti, her zaman müþriklerin yapa geldiði gibi, bir takým þeyleri ilah ittihaz edip, Allah'la birlikte onlara da ibadet etmek þeklinde olmaz. Bunun, muhtelif þekilleriyle bir de gizli olaný vardýr ki: Mesela, ümitlerinin herhangi bir þekilde Allah'tan baþkasýndan geldiðine inanmak þirkin bir çeþididir. Yani, gizlice Allah'a þirk koþmak demektir. Ýbn-i Abbas (ra) bir rivayetinde þöyle demektedir: "Ayette geçen öyle bir þirk çeþididir ki, bu gizlilik, gecenin karanlýðýnda kaypak-siyah taþ üzerinde yürüyen karýncanýn ayak seslerinden daha hafidir (gizlidir).

Hal böyleyken, söz ile, 'biz hiç kimseyi Allah'a ortak koþmuyoruz' demenin bir yararý yok!

Bir kimsenin; "Ey falan, Allah hakký için, hayatýmý sana borçluyum", gibi tabirler kullanmasý, "Allah'la falan adam olamasaydý iþimiz olmayacaktý", gibi sözler söylemesi hep bu gizli þirkin bir nevidir."
Bir hadis-i þerifte, bir adamýn Peygamberimiz efendimize; "Allah ve sen isterseniz" dediði ve bu söze karþýlýk Resul-i Ekrem'in; "Beni Allah'a eþ mi koþuyorsunuz?" buyurduðu rivayet edilir.(4)

Þirk bu bilgiler ve izahlar ýþýðýnda ortaya konduðunda konunun önemi daha iyi anlaþýlýyor olmalýdýr. Yoksa; "Ýslam'ý sadece tahtadan ve taþtan imal edilmiþ putlarý yok edip, onlarýn yerine, o putlar gibi hiç bir fonksiyonu olmayan, kiþi ve toplum hayatýna müdahale etmeyen, hükmetmek gibi bir sýfatý bulunmayan, soyut bir tanrý inancý getiren din olarak algýlayanlar, nice sahte ilahlarýn hükümlerine uyarak gönül hoþluðuyla yaþarlarken, 'la ilahe Ýllallah'ý arada bir mýrýldanarak cenneti garantilemiþ olmanýn hayalleriyle avunur dururlar.(

“Ýlah Birdir!” Ne Demek?

Bütün bunlardan sonra “ilah” ne demektir? Ýlah kavramýný nasýl anlamalý? Kiþi, ben ilahý “bir”liyorum; “Tek Ýlah ancak Allah’týr!” demekle ne demek ister, ne demiþ olur?

“Ýlah” kelimesinin öyle bir anlamý ya da anlamlarý olmalý ki, bu sadece tek olan ilah için geçerli olsun. Çünkü ilah tek ise, ilahýn anlamlarý da sadece O Ýlah’a ait olacak demektir.
Bu sebeple inanan bir kiþinin öncelikle “ilah”ýn anlamýný bilmek mecburiyeti vardýr. Aksi halde sözle “ilahý birlemek” yani “la ilahe illallah” demek bir anlam ifade etmez. Kiþi bir yandan “baþka ilah yoktur” der, ama kafasýnda, gönlünde ve davranýþlarýna ilaha has olmasý gereken, düþünce, duygu ve davranýþlarla baþkalarýna yönelirse çeliþkiye düþer. Ve bunun karþýlýðý da “iman” deðil “þirk” yani “ilaha ortak koþma”dýr.

Öyleyse “ilah” kelimesinin karþýlýðý olan manalar baþka hiçbir þeye, hiçbir kimseye, hiçbir nesneye verilemez. Bu anlamlar gerçek ilahtan baþkasý için düþünülürse, iþte o zaman, o þey ilahlaþtýrýlmýþ olur.

“Ýlah”ýn anlam olarak içeriðinde þunlar var;

“Dua edilen, yardým istenen”,
“Sýðýnýlan, güvenilen”,
“Her söylediði mutlak hakikat olan”,
“Mutlak itaate edilmeye layýk”,
“En çok sevilen”,
“En çok korkulan”,
“Kurtarýcý.”

Bu manalara göre; “ilah’ý birlemek” yani “ilah” ancak Allah’týr demek þu demektir: Yalnýzca O’na dua ederim, yalnýzca O’ndan yardým isterim. O’na sýðýnýr, O’na güvenirim. Sadece O’nun her sözü mutlak doðrudur. Kayýtsýz þartsýz, mutlak itaate layýk olan tek O’dur. O’nun korkusu önüne hiçbir þeyin korkusunu geçirmem. En çok O’nu severim ve tek kurtarýcýnýn O’ olduðuna inanýrým.

Yani, “O’dan baþkasýný; “dua edilecek, yardým istenecek, sýðýnýlacak, mutlak güven kaynaðý, mutlak doðruyu bilecek, sorgulamadan itaate layýk, en çok sevilen, en çok korkulan ve kurtarýcý” olarak görmeyeceðim!”
Durum böyle olunca, herhangi bir þeye karþý yukarýdaki manalarý atfetmek onu ilahlaþtýrmak olur. Ve de bu, "ilah"a duylan ihtiyacý yanlýþ yerlerde aramak olur ki, sonu ruhsal açýdan da tam bir hüsrandýr.

(1).Abdulkadir Geylani, Ýlahi Armaðan, Bedir Yay. Ýst.1997 s.103
(2).Ebul Hasan en-Nedvi, Ýslam Düþünce Hayatý, Ýst. s.237
(3).Mevdudi, Kur'an'da Dört Terim, Beyan yay. Ýst. 1990, s.23-25
(4).Prof.Dr.Seyyid Kutup, Fizilal il Kur'an, c.1, s.96
(5).Celalettin Vatandaþ, age, s.246




Rabbim bizi kendisinden baþkalarýný ilah edinmekten muhafaza etsin.kendisine hakiki kul habibine hakiki ümmet eylesin.Tüm ihvaný birbiririmizden cümlemeizi habibi edibinden ayýrmasýn. amin.