*´¯`·.¸.·´¯`·.((( RAVDA.net ))).·´¯`·.¸ | SeVGiYe aÇILaN KaPI

	Anasayfa Yap
	Favoriye Ekle
	İrtibat

Üye Girişi

Üye Ol

Home

F o r u m

E-Kart

Tavsiye Et

Sitede Arama


» Kapsamlı Arama

Google`de Ara

Tavsiye Linkler

Kuran Kursu Mezunları

Önemli Linkler

Statü / İstatistik

En Son Üyemiz:
Didem_

53683 Toplam Üyemiz var.

Online Üyeler:

Online: 1577 Misafir
Admin | Moderator | Vip | Üye

Giriş Vaktiniz: Salı, 1. Ocak 2025 - 00:16

Browseriniz:

IP Adresiniz: Hostname:

Toplam Forum: 69 *** Toplam Konu: 30100 *** Toplam Mesaj: 148193

Beni hatırla

Forum Anasayfa » D İ N / İ S L A M » DİĞER DİNİ KONULAR » Âişe Vâlidemiz’in Evlilik Yaşı

önceki konu diğer konu

1 okunmamış mesaj mevcut (Acik)

Sayfa (1): (1)

Gönderen

Mesaj

	Muhtazaf

Âişe Vâlidemiz’in Evlilik Yaşı

Moderator

4254 Mesaj -

Âiþe Vâlidemiz’in Evlilik Yaþý
Dr. Reþit HAYLAMAZ
Hazreti Âiþe (r.anha) çok zekî bir nâdire-i fýtrat ve da’vâ-yý nübüvvete tam vâris olabilecek yaradýlýþta biri idi. Ýzdivaçtan sonraki hayatý ve daha sonraki hizmetleriyle kat’iyyen sübut bulmuþtur ki; o muallâ varlýk, ancak Nebî zevcesi olabilirdi.

Âiþe Vâlidemiz’in, altý veya yedi yaþýndayken niþanlandýðý, on yaþýndayken de evlendiði yönündeki rivayetler,1 onun evlilik yaþýyla ilgili kanaatin oluþmasýnda bugüne kadar en önemli âmiller olagelmiþtir. Bu kanaatin yerleþmesinde, erken yaþlarda evlenmenin o gün oldukça yaygýn oluþu ve coðrafi yapýnýn etkisiyle çocuklardaki fizikî geliþmenin daha erken yaþlarda tamamlanmasý gibi sebeplerin de belirleyici olduðunu unutmamak gerekir. Onun içindir ki konu, dün denilebilecek bir zamana kadar hiç gündeme gelmemiþ ve tartýþma konusu olmamýþtýr.

Söz konusu hususu bugün, o günkü þartlarý nazara almayan ve Ýslâm’ý da ‘dýþarý’dan inceleme konusu yapanlar gündeme getirmekte ve meseleyi kendi zaviyelerinden deðerlendirip tenkit etmektedir. Bu farklý duruþa Ýslâm Dünyasý’nýn tepkisi de ayný deðildir; bir kýsmý, meseleyi olduðu gibi kabul etmenin gerekliliði hususunda ýsrar ederken2 az da olsa diðer bir kýsmý, evlendiði dönemde Âiþe Vâlidemiz’in, daha olgun bir yaþta olduðunu3 ifade etmektedir. Karþýlýklý tepkilerin aðýrlýðýný hissettirdiði bu tartýþmalar esnasýnda, her zaman dengenin korunamadýðý; tepkilere cevap teþkil etsin denilirken söz konusu rivayetlerin yok sayýldýðý veya bu tavra tepki olarak diðer alter natifleri görmezden gelme yanlýþlýðýna düþüldüðü de bir gerçek.

Bilindiði üzere herkes, kendi yaþadýðý devrin çocuðudur ve arkadan gelen nesiller tarafýndan da, o devrin kültürü esas alýnarak deðerlendirmeye tâbi tutulmalýdýr.

Toplumlar, ortak birikimin neticesinde hâsýl olan ‘örf’lere göre yön bulurlar ve bunlarýn hesaba katýlmadýðý yerde, o toplum hakkýnda karar verme konumunda olanlarýn isabetinden söz etmek oldukça zor, hatta imkânsýzdýr.

Meseleye bu zaviyeden bakýldýðýnda, Allah Resûlü’ nün neþ’et ettiði dönem itibariyle kýz çocuklarýnýn erken evlendirildiði4 ve bu türlü evliliklerde yaþ farkýnýn pek önemsenmediði5 bilinen bir vak’adýr. Kýz çocuklarý hakkýnda o günkü toplumun benimsediði olumsuz tavrýn ve bu tavrýn aileler üzerinde oluþturduðu baskýnýn, bu anlayýþý tetiklediði de söylenebilir. Burada, iklim ve coðrafî þartlarýn müsait olmasý yönüyle çocuklarýn, fizikî geliþimlerini daha erken tamamladýðý ve kýz çocuklara, kocasýnýn evinde büyümesi gereken birer varlýk olarak bakýldýðý gerçeðini de unutmamak gerekir. Kaldý ki bu, sadece kýz çocuklarýyla ilgili bir mesele deðildir; o günkü uygulamalara bakýldýðýnda erkek çocuklarýn da erken yaþlarda evlendirildiði anlaþýlmaktadýr. Mesela Amr ibn Âs ile oðlu Hz. Abdullah’ýn arasýndaki yaþ farký, sadece on ikidir ki bu durumda Hz. Amr, dokuz veya on yaþýndayken evlenmiþ olmalýdýr.

Bu bilgilerden hareketle diyebiliriz ki Âiþe Vâlidemiz, dokuz yaþýndayken evlenmiþ olsa bile ortada garipsenecek bir durum yoktur. Þayet böyle bir husus söz konusu olmuþ olsaydý, Zeyneb Vâlidemiz’le izdivacýnda fýrtýna koparmak isteyenlerle, Benî Mustalýk Gazvesi dönüþünde ve hiç olmadýk yerde Âiþe Vâlidemiz’e iftira atanlarýn, onlar açýsýndan önem arz eden böyle bir meseleyi dillerine dolamamalarý düþünülemezdi. Sonuç nasýl olursa olsun sadece baþlý baþýna bu bilgi bile, Âiþe Vâlidemiz’in evliliði konusunda olumsuz herhangi bir durumun olmadýðýný ispat için yeterli bir güce sahiptir.

Peki, gerçekte durum nedir? Yaþ tespiti konusunda yukarýdaki bilgiler tek alternatif midir? Bu sorularýn cevabýný alabilmek için elbette o günlerin kapýsýný aralamak ve aralanan bu kapýlardan girerek meseleyi, deliller üzerinden tetkik etmek gerekmektedir. Dilerseniz, ulaþýlan delillerin bize ne ifade ettiðine birlikte bakalým:

1. Risâletin ilk günlerinde Müslüman olanlarýn isimleri sýralanýrken, ablasý Esmâ Vâlidemiz’le birlikte Âiþe Vâlidemiz’in adý da zikredilmektedir. Dikkat çekici olan bu zikrin, Hz. Osmân, Zübeyr ibn Avvâm, Abdurrahmân ibn Avf, Sa’d ibn Ebî Vakkâs, Talha ibn Ubeydullah, Ebû Ubeyde ibn Cerrâh ve Erkam ibn Ebi’l-Erkam gibi ‘Sâbikûn-u Evvelûn’ tabir edilen en öndekilerin hemen arkasýndan; Abdullah ibn Mes’ûd, Ca’fer ibn Ebî Tâlib, Abdullah ibn Cahþ, Ebû Huzeyfe, Suhayb ibn Sinân, Ammâr ibn Yâsir ve Habbâb ibn Erett gibi isimlerden de önce gerçekleþiyor olmasýdýr.7 Demek ki Âiþe Vâlidemiz, o gün küçük de olsa ‘irade’ beyanýnda bulunabilecek bir çaðda ve ilk Müslümanlar arasýnda yer alabilecek bir durumdadýr. Söz konusu bilgilerde ondan bahsedilirken, ‘O gün o küçüktü.’ þeklinde bir kaydýn konulmuþ olmasý, bu manayý ayrýca teyit etmektedir.8

2. Ablasý Esmâ Vâlidemiz’in konumu da bu kanaati güçlendirmektedir; zira onun, on beþ yaþýnda iken Müslüman olduðu bilinmektedir.9 Bilinen bir gerçek de onun, 595 yýlýnda dünyaya gelmiþ olduðudur.10 Bütün bunlar, risâletin ilk yýlý olan 610 tarihini göstermektedir. Demek ki Âiþe Vâlidemiz, yaþý küçük olmasýna raðmen 610 yýlýnda Müslüman olmuþtur. Bunun için o gün onun, en azýndan beþ, altý veya yedi yaþlarýnda olmasý gerekir ki, on üç yýllýk Mekke hayatýyla en az yedi aylýk11 Medine günleri de bu tarihe ilave edildiðinde onun, Allah Resûlü ile evlendiði gün –risâletten beþ yýl önce dünyaya gelmiþ olma ihtimalini esas alacak olursak- en azýndan on sekiz yaþýnda olduðu sonucu ortaya çýkmaktadýr.

3. Mekke günleriyle ilgili olarak Âiþe Vâlidemiz, "Ben Mekke’de oyun oynayan bir kýz iken Hazreti Muhammed (sallallahu aleyhi ve sellem)’e, ‘Doðrusu, onlarýn asýl buluþma zamanlarý, kýyamet saatidir; Kýyamet saatinin dehþeti ise, tarif edilemeyecek kadar müthiþ ve ne acýdýr!’ (Kamer sûresi, 46) ayeti nâzil oldu."12 bilgisini vermektedir ki bu bilgi, onun yaþýyla ilgili olarak bize farklý kapýlar aralamaktadýr. Þöyle ki:

4. Söz konusu ayet, Kamer sûresinin 46. ayetidir ve bütün halinde nâzil olan bu sûrenin, Ýbn Erkam’ýn evinde iken ve bi’setin dördüncü (614),13 sekizinci (618) veya dokuzuncu (619)14 yýlýnda indiðine dair farklý rivayetler vardýr. Özellikle ayýn ikiye yarýlma hadisesini ve o gün buna olan ihtiyacý nazara alan bazý âlimler, söz konusu tarihin 614 olmasý gerektiði üzerinde durmuþlardýr ki bu tarih esas alýndýðýnda Hz. Âiþe Vâlidemiz, ya henüz dünyaya gelmemiþ veya yeni doðmuþ demektir. 618 veya 619 tarihi esas alýndýðýnda da durum pek deðiþmemektedir. Zira bu durumda o, henüz dört veya beþ yaþýnda demektir ki her iki yaþ da, söz konusu hadiseyi kavrayýp yýllar sonra da aktarabilecek bir olgunluðu ifade etmemektedir. Bu durumda ise o, en yakýn ihtimalle risâletin baþladýðý günlerde dünyaya gelmiþ olmalýdýr.

Burada dikkat çeken baþka bir husus da, o günü anlatýrken bizzat Âiþe Vâlidemiz’in, "Oyun oynayan bir kýz çocuðu idim." þeklindeki beyanýdýr. Kendisini ifade ederken kullandýðý ‘kýz çocuðu’ kelimesinin karþýlýðý olan ‘câriye’ lafzý, ergenlik çaðýna geçiþi ifade etmekte ve o dönemler için kullanýlmaktadýr. Arap þairlerinden Ýbn Yerâ, bu yaþlardaki birisini kastederek maksadýný þu þekilde ifade etmektedir: "Sekiz yaþýna geldiðinde artýk o, benim için bir câriye deðil; Utbe veya Muâviye’ye nikahlayabileceðim gelin adayýmdýr." Bazý bilginler bu kelimenin, on bir yaþýn üzerindeki kýz çocuklarý için kullanýldýðýný ifade etmektedir.

Kamer sûresinin indiði tarih olarak 614 yýlýný esas alacak olursak, Âiþe Vâlidemiz’in risâletten en az sekiz yýl önce doðmuþ olduðu ortaya çýkar ki bu tarih 606 yýlýna tekabül etmektedir. Bu ise, evlendiði gün onun on yedi yaþýnda olduðunu ifade eder. Sûrenin indiði tarih olarak 618 yýlýný kabul ettiðimizde ise onun, 610 yýlýnda dünyaya gelmiþ olma ihtimalini ortaya koyar ki bir yönüyle bu, evlendiði gün Âiþe Vâlidemiz’in on dört yaþýnda olduðu sonucunu doðururken diðer taraftan onun, risâletten dört yýl sonra dünyaya gelmiþ olamayacaðýný ispat eder.

Bu bilgilerle birinci maddede ifade edilenleri yan yana getirdiðimizde, Âiþe Vâlidemiz’in 606 yýlýnda dünyaya geldiði ve on yedi veya on yedi buçuk yaþýnda iken de evlendiði sonucuna ulaþmamýz mümkün olmaktadýr.

3. Âiþe Vâlidemiz’in Mekke yýllarýyla ilgili olarak anlattýðý bazý hatýralar da bunu destekler mahiyettedir. Mesela:

a) Risâletten kýrk yýl önce gerçekleþen ve tarih belirlemede bir kýstas olarak kabul gören Fil hadisesinden geriye kalan iki kiþiyi Mekke’de dilenirken gördüðünü söylemesi;

b) Mekke’nin en sýkýntýlý günlerinde Allah Resûlü’nün sabah-akþam kendi evlerine geldiðini ve bu sýkýntýlara dayanamayan babasý Hz. Ebû Bekir’in de Habeþistan’a hicret teþebbüsünde bulunduðunu detaylarýyla birlikte anlatmasý;

c) Ýlk defa namazýn ikiþer rekat farz kýlýndýðýný, mukim olanlar için daha sonralarý onun dört rekata çýkarýldýðýný, ancak sefer durumlarýnda yine iki rekat olarak býrakýldýðýný ifade etmesi;

d) "Biz Ýsâf ve Nâile’yi, Kâbe’de cürüm iþlemiþ ve bu sebeple Allah’ýn kendilerini taþ haline getirdiði Cürhümlü bir adamla kadýn olarak duyup dururduk."20 gibi ifadelerle ilk günlerle ilgili nakillerde bulunmasý gibi daha pek çok hâtýrat, daha ilk günlerden itibaren onun, geliþmeleri takip edebilecek bir çaðda olduðunu ifade etmektedir.

4. Efendimiz’le izdivacý söz konusu olduðu günlerde Âiþe Vâlidemiz’in, Mut’im ibn Adiyy’in oðlu Cübeyr ile sözlü oluþu da bu kanaati güçlendirmektedir. Burada ayrýca dikkat çeken husus, söz konusu teklifin, Havle binti Hakîm gibi aile dýþýndan birisi tarafýndan gündeme getirilmiþ olmasýdýr. Açýkça bu onun, o gün evlilik çaðýna gelmiþ ve evlendirilebilecek genç bir kýz olduðunu ifade etmektedir.

Söz konusu ‘sözlülük hali’nin, Ýbn Adiyy ailesi tarafýndan ve oðullarýnýn anlayýþý deðiþir gerekçesiyle feshedildiði de bilinen bir gerçektir.21 Burada akla, Ýbn Adiyy ailesinin, oðullarýnýn anlayýþýný deðiþtireceklerinden endiþe ettikleri Ebû Bekir ailesiyle böyle bir akdi niye ve ne zaman yaptýklarý sorusu gelmektedir. Bunun en makul cevabý söz konusu akdin, ya risâletten önce veya Ýslâm’ýn açýktan tebliðinin baþlamadýðý dönemde gerçekleþmiþ olduðu þeklindedir ki her iki durumda da onun, bi’setin dördüncü yýlýnda dünyaya gelmiþ olma ihtimali söz konusu olamaz; hatta bu, sanýldýðýndan da erken yýllarda dünyaya gelmiþ olabileceðini düþündürmektedir.

Bu kararýn, açýktan tebliðin baþlandýðý dönemde alýnmýþ olma ihtimali nazara alýnacak olursa bu tarihin, Ýbn Erkam’ýn evinden çýkýþ günleri olan 613-614 yýllarýný ifade ettiði görülecektir ki bu, sözlendiði dönem itibariyle onun henüz dünyaya gelmediðini kabullenmek demektir. Bu durumda, söz konusu akitten bahsetmenin de imkâný yoktur. Öyleyse bu sözün bozulduðu tarihlerde onun, en azýndan yedi veya sekiz yaþýnda olduðunu kabullenmemiz gerekir ki bu da onun, takriben 605 tarihinde dünyaya gelmiþ olduðunu göstermektedir.23

5. Mevzuya ýþýk tutmasý bakýmýndan Âiþe Vâlidemiz’le diðer kardeþlerinin arasýndaki yaþ farký da dikkat çekicidir. Bilindiði gibi Hz. Ebû Bekir (radýyallahü anh)’ýn altý çocuðu vardýr; bunlardan Hz. Esmâ ve Hz. Abdullah, Kuteyle binti Ümeys’ten; Hz. Âiþe Vâlidemiz’le Hz. Abdurrahman, Ümmü Rûmân (r.anha)’dan; Muhammed, Esmâ binti Ümeys’ten ve Ümmü Gülsüm de Habîbe binti Hârice’den dünyaya gelmiþtir. Bu durumda Esmâ Vâlidemiz’le Hz. Abdullah; Abdurrahmân ile de Âiþe Vâlidemiz anabir kardeþlerdir ve bu her iki anabir kardeþlerin arasýndaki yaþ farklarý konumuza ýþýk tutacak mahiyettedir; þöyle ki:

a) Hz. Ebû Bekir’in ilk kýzý olan Esmâ Vâlidemiz, hicretten yirmi yedi yýl önce 595 tarihinde dünyaya gelmiþtir.24 Allah Resûlü’nün hicreti esnasýnda Zübeyr ibn Avvâm ile evli ve o gün altý aylýk hamiledir. Bir diðer ifadeyle o gün yirmi yedi yaþýndadýr.25 Üç ay sonra Medine’ye hicret ederken Kuba’da oðlu Abdullah’ý dünyaya getirecektir. Yetmiþ üç yýlýnda ve yüz yaþýndayken, hatta diþleri bile dökülmemiþ halde vefat etmiþtir.

Âiþe Annemiz ile ablasý Esmâ Vâlidemiz’in arasýndaki yaþ farký ondur.26 Buna göre (595+ 10=605) Âiþe Vâlidemiz’in doðumunun 605; hicretteki yaþýnýn da (27-10=17) olduðu sonucu ortaya çýkmaktadýr. Evlilik hicretten yedi ay sonra27 gerçekleþtiðine göre demek ki, bu sýralarda Âiþe Vâlidemiz’in yaþý, on yedi'yi aþmýþ, on sekiz yaþýna yaklaþmýþ demektir. Bedir’in hemen akabindeki Þevvâl ayýnda evlendiði bilgisini esas aldýðýmýzda ise onun, evlendiði gün on sekiz yaþýný aþýp on dokuza adým attýðýný kabullenmemiz gerekmektedir.

b) Burada dikkat çeken bir diðer husus da, Âiþe Vâlidemiz’in anabir kardeþi olan Hz. Abdurrahman ile arasýndaki yaþ farkýdýr. Bilindiði gibi Hz. Abdurrahman, Hz. Ebû Bekir’in büyük oðludur ve ancak Hudeybiye’den sonra Müslüman olacaktýr. Bedir’de, babasýyla karþýlaþmamaya özen gösteren de odur ve o gün Abdurrahman, yirmi yaþýndadýr.28 Buna göre o, 604 yýlýnda doðmuþ olmalýdýr. Kardeþler arasý yaþ farkýnýn genelde bir veya iki olduðu bir toplumda, aðabeyi 604 yýlýnda dünyaya gelen bir kardeþin 614 yýlýnda doðmasý ve tabii olarak iki kardeþin arasýnda on yaþ gibi bir farkýn meydana gelmiþ olma ihtimali çok zayýftýr ve bunu destekleyen herhangi bir delil de bulunmamaktadýr.

6. Âiþe Vâlidemiz’in vefat tarihi konusunda gelen rivayetler de bu kanaati güçlendirmektedir. Zira onun vefat ettiði yýl ve o günkü yaþýyla ilgili olarak hicrî 55, 56, 57, 58 veya 59;29 yaþýyla alakalý olarak da altmýþ beþ, altmýþ altý, altmýþ yedi veya yetmiþ dört30 gibi farklý tarih ve rakamdan bahsedilmektedir. Bu ise, doðum tarihinde olduðu gibi onun vefat tarihiyle ilgili de kesin bir kabulün olmadýðýný göstermektedir.

Özellikle 58. yýlýnda ve 74 yaþýnda iken vefat ettiðini ifade eden rivayette, onun vefat ettiði günün çarþamba olduðu, vefat tarihinin, Ramazan ayýnýn on yedinci gecesine denk geldiði, vasiyeti üzerine Vitir namazýndan sonra Cennetü’l-Bakî’ye geceleyin defnedildiði, yine vasiyeti gereði namazýný, Hz. Ebû Hüreyre’nin kýldýrdýðý, mezarýna da, ablasý Hz. Esmâ’nýn iki oðlu Abdullah ile Urve, kardeþi Muhammed’in iki oðlu Kâsým ve Abdullah ile diðer kardeþi Abdurrahman’ýn oðlu Abdullah gibi isimlerin indirdiði gibi detaylarýn bulunmasý,31 diðerlerine nispetle bu bilginin daha güçlü olduðu izlenimi vermektedir. Öyleyse bu tarihi esas alarak bir hesaplama yapacak olursak onun, Efendimiz’in irtihalinden sonra kýrk sekiz yýl daha yaþadýðýný (48+10=58+13=71+3=74) görmekteyiz ki bu hesaba göre o, risâletten üç yýl önce dünyaya gelmiþ demektir.

Bu durumda evlendiði gün onun, (74–48=26–9=17+7 ay) on yedi yýlýný yedi ay geçtiði anlaþýlmaktadýr.
Yukarýdaki bilgilere ilave olarak, erkek çocuklarýn bile yoldan geri çevrildiði Uhud günü onun da cephede oluþu,32 ilmî meselelerdeki derinliði, Ýfk Hadisesi karþýsýnda ortaya koymuþ olduðu olgun tavýr ve beyanlarý, Fâtýma Vâlidemiz’le arasýndaki yaþ farký, hicret ve sonrasýnda yaþanan geliþmelere detaylarýyla birlikte vukûfiyeti, Medine’ye intikal ettikten sonra evlilik iþinin, bizzat babasý Hz. Ebû Bekir’in gündeme getirmesiyle ve mehir takdirinden sonra gerçekleþmiþ olmasý,33 model bir þahsiyet olarak Efendimiz’in toplum önündeki rehberlik konumu, peygamberlik hassasiyeti ve baba þefkati, gelen ayetlerde evlilik yaþýyla ilgili olarak rüþd þartýnýn getirilmiþ olmasý,34 onun yaþý ve evliliðiyle ilgili rivayetlerin farklýlýk arz etmesi yönüyle kesinlik ifade etmiyor oluþu,35 o günkü yaþýný ifade ederken bizzat Âiþe Vâlidemiz’in, þüphe ifade eden "altý veya yedi" tabirini kullanmasý, o günün toplumlarýnda doðum ve ölüm tarihlerinin bugünkü kadar net tespit edilmiyor oluþu gibi bilgiler üzerinde de durulabilir. Ancak netice deðiþmemekte ve bunlarýn hepsi, onun risâletten önce dünyaya geldiði, on dört veya on beþ yaþlarýndayken niþanlandýðý ve on yedi veya on sekiz yaþlarýndayken de Allah Resûlü (s.a.s.) ile evlendiði þeklindeki kanaati kuvvetlendirmektedir.

Bu durumda bize, niþanlandýðýnda 6 veya 7, evlendiðinde ise 9 yaþlarýnda olduðu þeklindeki rivayetleri, ‘O görünümde birisi idim.’ manasýna hamledip te’lif etmek düþecektir.36 Hz. Âiþe Annemiz’in, fizikî durumu itibariyle zayýf bir bünyeye sahip olduðu bilgisi de bu yorumu güçlendirmektedir. Zira o, fizikî þartlardan çabuk etkilenen ve yaþýtlarýna göre kendini daha küçük gösteren bir beden taþýyordu; Medine’ye hicret sýrasýnda hastalanmasý,37 annesi tarafýndan özel ilgi gösterilerek iyileþtirilmeye çalýþýlmasý,38 Benî Mustalýk Gazvesi dönüþünde, içinde sanýlarak hevdecinin deve üzerine yerleþtirilmesi ve bu sýrada onun hevdeç içinde olup olmadýðýnýn bile anlaþýlamamýþ olmasý39 gibi hadiseler de bu durumu desteklemektedir.

Özetle Âiþe Vâlidemiz, dokuz yaþýnda iken evlenmiþ olsa bile o günkü toplum telakkilerine göre bu çok tabii ve doðal olmakla birlikte hadiseye daha genel bakýldýðýnda onun, 17 veya 18 yaþlarýnda iken ‘Mü’minlerin Annesi’ hüviyetini kazandýðý anlaþýlmaktadýr.

Burada akla, "Madem öyle; bugüne kadar bu mesele niye bu þekilde gündeme gelmedi?" þeklinde bir soru gelmektedir. Baþta da ifade edildiði gibi yakýn zamana kadar bu hususta olumsuz hiçbir beyan serdedilmemiþ; ne Ebû Cehil gibi her fýrsatý aleyhte deðerlendiren muannit bir firavundan ne de Abdullah ibn Übeyy ibn Selûl gibi olmadýk yerden fitne ve iftira üreten nifakýn adresi olmuþ birisinden bu evliliðe herhangi bir itiraz söz konusu olmamýþ, olamamýþtýr. Çünkü ortada itiraz edilecek herhangi bir durum yoktur. O günkü telakkilere göre her iki durum için de tabii bir kabullenme söz konusudur ve muhtemelen bu durum, konuya farklý yaklaþýp yeni bir bakýþ açýsý getirme ihtiyacýný da netice vermemiþ, dolayýsýyla söz konusu haberlerin doðruluðu veya alternatif bilgilerin varlýðý hususunda Ýslâm âlimlerinin farklý bir mütalaada bulunmalarý da mümkün olmamýþtýr.

Dipnotlar
1.Bkz.: Buhârî, Menâkýbü’l-Ensâr 20, 44; Müslim, Nikâh 71; Fedâilü’s-Sahâbe 74; Ebû Dâvûd, Edeb 55; Ýbn Mâce, Nikâh 13; Nesâî, Nikâh 78; Dârimî, Nikâh 56.
2.Bkz.: Azimli, Mehmet, Hz. Âiþe’nin Evlilik Yaþý Tartýþmalarýnda Savunmacý Tarihçiliðin Çýkmazý, Ýslâmî Araþtýrmalar, Cilt 16, Sayý 1, 2003, s. 28 vd.
3.Bkz.: Doðrul, Ömer Rýza, Asr-ý Saâdet, Eskiþehir Kütüphanesi (Eser Kitabevi), Ýstanbul, 1974, 2/141 vd; Nedvî, Seyyid Süleyman, Hazreti Âiþe, Mütercim Ahmet Karataþ, Timaþ Yayýnlarý, Ýstanbul, 2004, s. 21 vd. Savaþ, Rýza, Hz. Âiþe’nin Evlenme Yaþý Ýle Ýlgili Farklý Bir Yaklaþým, D. E. Ü. Ýlâhiyât Fak. Dergisi. 4, Ýzmir, 1995, s. 139-144; Yüce, Abdülhakim, Efendimiz’in Bir Günü, Iþýk Yayýnlarý, Ýstanbul, 2007, s. 82, 83.
4.Efendimiz’in dedesi Abdulmuttalib’in çok erken yaþlarda Hâle binti Üheyb ile evlendiði, Efendimiz’in annesi Âmine ile babasý Abdullah’ý da bu yaþlardayken evlendirdiði, hatta her iki evliliðin ayný mecliste gerçekleþtiði, bu sebeple Efendimiz ile amcasý Hz. Hamza arasýnda yaþ farkýnýn neredeyse ayný olduðu bilinmektedir.
5.Efendimiz’e bir de sýhriyet yönüyle yakýn olabilme düþüncesiyle Hz. Ömer, aradaki yaþ farkýna raðmen Hz. Ali’nin kýzý Ümmü Gülsüm’le evlenmiþ ve o günkü toplum tarafýndan bu evlilik asla yadýrganmamýþtýr.
6.Bkz.: Ýbnü’l-Esîr, Üsdü’l-Gâbe, 3/240.
7.Bkz.: Ýbn Hiþâm, Sîre, 1/271; Ýbn Ýshâk, Sîre, Konya, 1981, 124.
8.Bkz.: Ýbn Hiþâm, Sîre, 1/271; Ýbn Ýshâk, Sîre, 124.
9.Nevevî, Tehzîbü’l-Esmâ, 2/597; Hakim, Müstedrek 3/635.
10.Nevevî, Tehzîbü’l-Esmâ, 2/597; Hakim, Müstedrek 3/635.
11.Âiþe Vâlidemiz’in, hicretten yedi ay sonraki Þevvâl deðil de Bedir sonrasýna denk gelen ikinci yýlýn Þevvâl ayýnda evlendiði de ifade edilmektedir. Bu durumda onun evlilik yaþý, bir yýl daha gecikmiþ demektir. Bkz.: Nevevî, Tehzîbü’l-Esmâ, 2/616.
12.Bkz.: Buhârî, Fezâilü’l-Kur’ân 6, Tefsîru Sûre, (54) 6; Aynî, Bedruddîn Ebû Muhammed Mahmûd ibn Ahmed, Umdetü’l-Kârî Þerhu Sahîhi’l-Buhârî, Dâru Ýhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 20/21; Askalânî, Fethu’l-Bârî, 11/291.
13.Suyûtî, Ýtkân, Beyrut, 1987, 1/29, 50; Doðrul, Asr-ý Saadet, 2/148.
14.Sekizinci veya dokuzuncu yýl ihtilafý, ay farkýndan kaynaklanmaktadýr. Zira konunun anlatýldýðý bazý rivayetlerde sekizinci yýlýn sekizinci ayý gibi bir ayrýntý dikkat çekmektedir.
15.Günümüzde bu bilgileri deðerlendirip ihtimal hesabý yapan bazý insanlar, Hz. Âiþe Vâlidemiz’in evlendiði günkü yaþýnýn en az on dört olduðu, bunun yirmi iki, yirmi üç, yirmi dört veya yirmi sekiz olma ihtimalinin de bulunduðu sonucuna gitmektedirler ki, herhangi bir mesnede dayanmadýðý için biz bu türlü yorumlara iltifat etmedik.
16.Ýbn Manzur, Lisanü’l-Arab 13/138.
17 Bu bilgiyi onun dýþýnda sadece ablasý Esmâ Vâlidemiz intikal ettirmektedir. Bkz.: Ýbn Hiþâm, Sîre, 1/176; Heysemî, Mecmaü’z-Zevâid, 3/285; Ýbn Kesîr, Tefsîr, 4/553; Bidâye, 2/214; Kurtubî, Tefsîr, 20/195.
18.Bkz.: Buhârî, Salât 70, Kefâle 5, Menâkýbü’l-ensar 45, Edeb 64; Ahmed ibn Hanbel, Müsned, 6/198. Bu durumda, Âiþe Vâlidemiz’in söz konusu hadiseyi ifade ederken, "Kendimi bildim bileli ben, ebeveynimi hep dindar olarak gördüm." mealindeki sözü, "Doðduðum zaman bu evde Ýslâm vardý." manasýndan daha ziyade "Etrafýmý tanýmaya baþladýðýmda hep Ýslâm’la muhatap oldum." manasýna hamledilmelidir.
19.Bkz.: Taberânî, Mu’cemü’l-Kebîr, 2/285, 286; Mu’cemü’l-Evsât, 12/145; Ýbn Hiþâm, Sîre, 1/243. Bu bilgiyi ondan baþka bize, sadece Ýbn Abbâs, Selmân-ý Fârisî ve Sâib ibn Yezîd intikal ettirmektedir. Selmân-ý Fârisî Efendimiz’le Medine’de buluþmuþ, Sâib ibn Yezîd de hicretten üç yýl sonra Medine’de dünyaya gelmiþtir. Ýbn Abbâs ise, bi’setin onuncu yýlýnda, hicretten üç yýl önce ve Þi’b-i Ebî Tâlib sürgününde dünyaya gelmiþtir. Demek ki her üç sahabenin de ne Mekke’nin ilk yýllarýnda kýlýnan ikiþer rekat namaza þahit olmalarýna ne de miraç gecesiyle gelen beþ vakit namaz emrini görüp intikal ettirmelerine imkan yoktur. Öyleyse bu husus, bizzat Efendimiz’den duyarak bize anlattýðý bir mesele deðilse Hz. Âiþe Vâlidemiz’in müþahede ederek yaþadýðý bir gerçektir. Bu ise onun, daha ilk günlere muttali olduðunu ve yaþýnýn da o gün bütün bunlarý kavrayacak noktada bulunduðunu ifade etmektedir.
20.Ýbn Hiþâm, Sîre, 1/83.
21.Buhârî, Nikâh 11; Ahmed ibn Hanbel, Müsned, 6/210; Heysemî, Mecmaü’z-Zevâid, 9/225; Beyhakî, Sünen, 7/129; Taberî, Târih, 3/161-163.
22.Onun için bazýlarý bu tarihte onun, on üç veya on dört yaþlarýnda bir genç kýz olduðunu söylemektedir. Bkz.: Savaþ, Rýza, D. E. Ü. Ýlahiyat Fak. Dergisi. 4, Ýzmir, 1995, s. 139-144.
23.Bkz.: Berki, Ali Hikmet, Osman Eskioðlu, Hatemü’l-Enbiya Hz. Muhammed ve Hayatý, 210. Burada zayýf da olsa baþka bir ihtimalden söz edilebilir; o da onun, doðumunu takip eden yýllarda, ‘beþik kertmesi’ benzeri ve ebeveynler arasý bir sözleþme ile karþý karþýya olma durumudur. Ancak ilgili metinlerin hiçbirinde bunu teyit eden herhangi bir ayrýntý yoktur.
24.Nevevî, Tehzîbü’l-Esmâ, 2/597.
25.Nevevî, Tehzîbü’l-Esmâ, 2/597.
26.Beyhakî, Sünen, 6/204; Ýbn Mende, Ma’rifetü’s-Sahâbe, Köprülü Kütüphanesi, No: 242, Varak: 195 b; Ýbn Asâkir, Târîhu Dýmeþk, Terâcimü’n-Nisâ, Dýmeþk, 1982, s. 9, 10, 28; Mes’ûdî, Mürûcu’z-Zeheb, 2, 39; Ýbn Sa’d, Tabakâtü’l-Kübrâ, Beyrût, 1968, 8/58.
27.Bu evliliðin, hicretten altý ay veya sekiz ay sonra yahut yaklaþýk bir buçuk yýl sonra ve Bedir’in akabinde gerçekleþtiðini ifade eden rivayetler de vardýr. Bkz.: Ýbn Sa’d, Tabakât, 8/58; Ýbn Abdilberr, Ýstîâb, 4/1881; Nedvî, Sîretü’s-Seyyideti Âiþe Ümmi’l-Mü’minîn, Tahkîk: Muhammed Rahmetullah Hâfýz en-Nedvî, Dâru’l-Kalem, Dýmeþk, 2003, 40, 49.
28.Ýbn Esîr, Üsdü’l-Gâbe, 3/467.
29.Ýbn Abdilberr, Ýstîâb, 2/108; Tehzîbü’l-Kemâl, 16/560.
30.Bkz.: Ýbn Sa’d, Tabakât, 8/75; Nedvî, Sîretü’s-Seyyideti Âiþe, 202.
31.Ýbn Abdilberr, Ýstîâb, 2/108; Doðrul, Asr-ý Saadet, 2/142
32.Bkz.: Buhârî, Cihâd, 65.
33.Bkz.: Taberânî, Kebîr, 23/25; Ýbn Abdilberr, Ýstîâb, 4/1937; Ýbn Sa’d, Tabakât, 8/63.
34.Bkz.: Nisâ sûresi, 6.
35."Hicretten bir buçuk, iki veya üç yýl önce", "altý veya yedi yaþýndayken", "Hz. Hatîce’nin vefat ettiði yýl veya vefatýndan üç yýl sonra", "hicretten yedi, sekiz ay sonra, hicretin ilk senesi" veya "Bedir’in akabinde" gibi farklý rivayetler için Bkz.: Buhârî, Menâkýbü’l-ensar 20, 44; Müslim, Fedâilü’s-Sahâbe 74; Aynî, Umde, 1/45; Ýbn Abdilberr, Ýstîâb, 4/1881; Nedvî, Sîretü’s-Seyyideti Âiþe, 40, 49.
36.Hatta konuyla ilgili deðerlendirmelere tepkiyle yaklaþan bazýlarý, "altý veya yedi yaþlarýnda idim" ifadesini ravinin bir hatasý olarak görüp bu cümlenin, "risâlet geldiðinde altý veya yedi yaþlarýnda idim" þeklinde olmasý gerektiðini söylemektedirler.
37.Bkz.: Buhârî, Menâkýbü’l-ensar 43, 44; Müslim, Nikâh 69; Ýbn Mâce, Nikâh 13.
38.Buhârî, Menâkýbü’l-ensar 44; Müslim, Nikâh 69; Ebû Dâvûd, Edeb 55; Ýbn Mâce, Nikâh 13; Dârimî, Nikâh 56; Taberânî, Kebîr, 23/25; Ýbn Abdilberr, Ýstîâb, 4/1938; Ýbn Sa’d, Tabakât, 8/63; Ýbn Ýshâk, Sîre, Konya, 1981, 239
39.Bkz.: Buhârî, Þehâdât 15; Megâzî, 34; Tefsîr, (24) 6; Müslim, Tevbe 56; Tirmizî, Tefsîr, (63) 4; Ýbn Sa’d, Tabakât, 2/65; Ýbn Hiþâm, Sîre, 3/310.

Gönderen: 06.05.2008 - 09:10

Pozisyon - İmzalar göster

Sayfa (1): (1)

önceki konu diğer konu

Lütfen Seçiniz:

Şu an Yok üye ve 1577 Misafir online. En son üyemiz: Didem_
16977 üye ile 13.07.2024 - 11:50 tarihinde en fazla ziyaretçi online oldu.

[Admin | Moderator | Kıdemli Üye | Üye]

Doğum gününüzü tebrik eder, sıhhat ve afiyet dolu ömür dileriz:
enes2757 (52), kaskirim (40), Mehmet (62), vahaab1 (59), baysun (57), kusva (55), yusuf serin (56), mergesenli (73), sulu (60), lobrakve (), Rifat_d (63), sevseniseveni (76), mistodede (44), AMIR (), halitziya (49), Sablr (59), rueveyda (55), alcaci (57), HASAN SANCAK (69), nihat_ch (52), mahmut öz (51), mfatih2003 (48), menzile_hasret (55), Ahmet mehmet (43), sedat42 (55), hoca54 (59), sirdost (56), ofcakmakli (42), Muhtar (57), murat_6399 (40), muratsivasli58 (40), onee (58), rehavi (56), Misal (53), cilekes_x (61), yasinkalp (40), fahrettin eren (37), YOLCU41 (72), maznun (46), Ayhan AKCESME (51), bunyamin412 (50), TrNusret (41), mtfbilsan (47), YUNUS069 (45), ardkocak (56), aglayangece (35), Maide00 (59), ziynel (64), okan1957 (65), mehmets (58), 44memur44 (63), ASIM03 (56), öske (61), kivircik (60), cihad11 (50), _ashLey_ (26), dilfiruze (36), KaLBeNuR (47), Mona_Rose (47), etem_27 (46), hazar.beyy (47), kirmastili (60), atopos (54), KeVKeP (52), hakan karabag (52), Melek-kiz (40), amca (55), garip-bir-kul (43), GonCduvAni (45), telyýld&#2.. (60), davut erciyas (63), runal (48), xxonkelxx (64), zezere (42), bresly (44), ademkýz&#2.. (35), cihatdag01 (57), sabankatar (56), haci55 (), ahmetcan (45), exclusive (45), kirzili (59), abusalih63 (55), meryemeylul (52), seyyahiyusuf (69), nrurfali (43), Mustafa Turani (70), ÇEL&#221.. (55), Dervis1 (68), umudumsun (40), sisli (47), AhmedNur (58), puana (48), zeki (64), gerilim32 (51), ebuyusuf1 (49), abdullah 195 (65), ardahan075 (70), erhan19 (51), ukba41 (55), cebrail-umre (45), hasansahan (33), gazele (62), Dost-Kervani (57), hakankursad (47), öner-_- (32), turk8487 (53), AZADCAN (45), cemalin (50), mücahit_07 (36), harputlu23 (41), m.emin (59), hasan-63633 (51), emin535 (54), ahmetterli (84), ali arslan (57), akbas66 (45), AhmetKamil1970 (55), jetonman (73), ali046 (45), doganay (45), h_bozkurt68 (57), love (46), fguler58 (50), tunahan (43), cihaner_61 (39), elifnurdan (51), ebuderda (55), salimarslan19 (57), intifada_18 (36), çalýku&#25.. (39), absadu (57), demir_24 (61), veysel-a.hasan (60), stayyar (53), selami5454 (54), muratgun (49), net.bil (49), cihanvezaman (64), süreyya0657 (47), Ebu-Muta (54), OzkanYavuz (40), YunusUysaL (38), hcrr (40), NURLU VARLIK (41), yabanci (58), ***Mehtap*** (43), aysa06 (42), enter (44), daglarkizi (60), engince_1989 (36), seccadem (65), SMZN (50), hemdi (55), TÖVBEKAR73 (52), falcon2385 (39), hayber69 (56), su_mi_sa_li (43), KOCAMAN (56), Yolcu 61 (64), esyesilli (55), hsnkl (47), selahattincekir.. (61), hasan&hüseyin (41), munib (58), kalbimiz yolun.. (38), SoNSuZYoL (39), RAVZA29 (48), mezcibjk (56), erkam_38 (45), fenerli ekrem (55), akanyurt (39), kon72 (53), engin&muhammed (37), bulut27 (48), ersalcan (43), capricaprus (37), bulut_bey (37), behlül- (51), dogan58 (51), umitcakir (41), OBEN (47), mbde (50), KamerHasan (39), yassir (45), pitipitim (47), sahinparke61 (44), tuwa (53), akadir027 (64), meclisiala (35), mentopin600 (52), ib_rahim (42), gizlisilah (45), lim10 (45), ayhanyurur (55), hettap (40), eno2563 (35), kitapci1980 (48), talhaefe54 (48), candedim (61), haifasaglik (55), erolkaya (59), eftal kutlu (53), Altuntas (47), mkgul27 (44), staskiran (52), toklu (54), lorin (34), aitin (56), paylasilanlar (44), umut56 (60), trueman (48), hasret06 (48), hasneftun (56), Palandoken (59), fahrettinkucuk (51), metsu33 (48), dhatipoglu (46), Evvahi (69), Pasam_42 (44), MaRuF18 (49), ercanþahba.. (52), mizeybe (55), ozgun (51), ali aktas (62), yamulaistanbul (44), yasmin (51), zirav (43), kamisli husnu (55), sariruzgar (39), murkek (44), melike (30), tonmaister21 (42), deliceli (55), makturk_1999 (51), firatkarakaya (37), akgüvercin (53), beyzade 68 (44), mucahid_54 (41), dervis1957 (68), semender (50), yasintas (47), hazinoglu_ (40), Ramazan Sabun (54), cephe78 (47), serbun (69), yelken1981 (44), sehidan (39), yasince (55), gözyasidamlasi (49), semiramis (31), ahmetbadem (44), aysberg (55), ahme23 (65), yaren432 (37), vefalli (50), ucarkusx (55), bilgin56 (40), Ebu Huzeyfe (53), buse_nur (25), bir_umuttun_sen (41), cabakci (48), seydamnur (55), Minik Çe.. (58), ömer lütfi (44), SOSYOLOG (37), BuraL (51), Ebu dücane (41), sofiferit (46), gullere_vurgun_.. (40), elvan59 (54), Tarik Hekim (55), poro (30), colakmir (65), evren49 (44), werdan91 (36), mis_A_fir (59), yerbeyix (40), bamteli (54), resat (67), murat_data (50), GOKHAN54 (51), tillolu bey (59), ahmetdemir (43), seko (56), sühan (22), Hokumet (42), roncody (53), intifa (57), diyarsiz (45), hazar02 (54), dagdeviren (125), turkwaz (56), merhaba121 (44), okyanus! (39), gebzelideniz (39), muhammet23 (39), Duhan_ (42), sefaatli66 (59), hicretturkan (38), endnay (49), muhahaha (45), sahin yuce (44), yikilmadim (59), senanur98 (27), hasimakinci (41), BÝLAL002 (44), alperenturan (50), pheyzo (57), caylaak (42), berkayhoca (47), hamza. (51), BOZKURT44 (57), MorpheuZ (49), ali musluk (69), noko72 (53), silopili (41), yanlizcam075 (70), adba (46), ibrahimefe03 (60), ahmet baþ (41), hasans (50), alpay888 (46), firaset90 (35), erdanbacak (62), Milletperver (45), zzz (45), kadir187 (30), Erdan Baca.. (62), afasev (52), müdürbey (48), kalender27 (48), yabanci98 (53), cetincanli (54), ravda2005 (43), aksanhaci (57), tacakil (45), Nefise Sultan (55), zaygun75 (50), microteamx (53), aksan02 (45), munip (43), salih polat (47), mucahit53 (53), Seyhsamil99 (65), murat_ (42), hassan832 (55), mehmetk1453 (56), dumans (55), selami88 (59), seyfullah4 (36), ademoglu84 (41), yahaha (78), arayanyolcu (39), salihveli (66), arascan (59), naklov.k (39), talip30 (61), ifb (57), DarkTeam (37), MEKTUBAT_Z (47), ironi_61 (47), erdem-eray (58), asksiz_prens (35), cerideiseyyare (43), muhabere (55), mhayali (58), ilyasdamla (43), TOLGAoo (), bongun (54), mizginmujde (42), GÖLHISARLI (47), hataycan24 (41), candostum (59), Hüseyin Kýzýlýr.. (56), hackama (51), yasarhisarlik (46), Light_of_ISLAM (55), sadi büyük (49), onder59 (48), belo4 (52), ankaralý (61), qonialy (40), muhasip37 (60), Aksa (43), samed71 (53), muhammed 53 (70), usta (46), Saltan (46), ebu zer015 (44), mizac34 (56), gökkusagi (65), aydin64 (42), knaidhiarl (38), tauf (63), Orhan (55), furkan02 (48), ümitk (53), oflii (53), mmtyesil (44), emektar (52), cefakar (40), Alpgiray (52), sevgihirsizi (39), atakan185 (), karakartal123 (46), kamer (), mikdat kurt (59), yusuf_yuk_47 (38), c39man (64), hocaoglu (51), polat829 (59), bedo56 (45), akbelen1 (55), abdullah69 (56), ali052 (59), denizlili_huri (60), izzettin (38), Talha Kan (53), osmmreis01 (62), garip yolcu (57), mechul kisi (24), enes08 (43), yabanci74 (51), imam_kettani (46), gestetner (44), viruss (47), xahmetxcan (48), MaHLuKaT (45), ayse_ieu (39), lon_hatice (41), ömerli (58), sodomgomore (50), karet (53), hamza_56 (39), xero (36), basara244 (42), vaveyla (43), yaren95 (48), hakan69 (42), rafik (), KARA MÜCAHID (46), cem54 (46), Karaca56 (69), bir lahza (42), imparator_03 (55), deryadeniz (42), hicrangulu (39), kucuk_aga (40), izzet_33 (58), yavuzx (41), tahsinbaba (69), hakan_07 (50), ashab_nurettin (42), obero (61), aKBuRKuT (48), Brifkanî .. (43), fatihsultan1453 (39), hellfire (41), erkanpolat06 (50), udincer (49), thunder-1 (55), posoflu1974 (51), muratmurat (54), tanerturan (37), abisi2002 (56), gaffarokan (56), serhat (62), sofilo (39), imam_hatipli (43), karayildiz (52), makloma (43), ebulyeser (39), HALÝS (55), islamicihad21 (39), ikimilyon (50), cemil6560 (65), BILOM_61 (43), maidem (38), isra (48), pusat (40), musti_52 (56), saftirik26 (45), mahkum (56), delfin (45), abdullah_18 (38), pascha-can (52), husna (56), Tek_bir (52), EMÝR (45), düþ hekimi (37), LailaheillAllah (43), veyselatilla (60), yrdgl (47), mirac63 (), Con Con (37), anadol (55), murat_MRT (49), enginsan (66), ahmet enes (59), ismail Durusu (60), seyfulislam (51), sudenaz_10 (41), arzuuu (44), durubey (54), bicagre ruzgar (39), c@rissma (37), osmanli torunu (52), karyagdi (52), karagün (61), sabbahoðlu (40), yunus20 (39), Blues (39), meriç (57), mechul_adam (41), nurberrak (25), by_hasanozkan (51), ahmetbadak (51), recepyýl.. (60), uyaný&th.. (50), muratakkoc (44), yoneten_cagri (44), mustafa oruç (55), adlivaka (48), eminul_ahmet (58), DREJALI (50), bayro05 (54), Tantavi (53), nurettinkarlik (65), focus06 (62), hakan7725 (34), düsünsene (39), beyceli (65), seyid ali (), alper mücahid (44), Metin TAS (61), sisbelek (45), yagmur_feneri (48), rasim12 (42), stefan2041 (53), XXyusufXX (36), kulansehir (42), muhsinozel (55), mustafa aydin (59), ibaki (57), AbdullahAKBAS (59), kayrakm (51), mr_barut (56), izvef2000 (45), selman70 (55), BEKIR KESER (45), ergenekon_81 (44), yozgatlý (50), yusuf1 (61), daccali (), muratsultan (44), zeleka (67), bayx713 (), adam (54), mert-nl (45), hasköylü (58), emre 245 (39), KKARAMAN (69), selamet (59), sudanliibo (62), muhamet (46), golf876 (50), almanya_koln (55), yedirenk (48), RacHeeD (41), welatparez (45), aglama_karanfil (45), mesutsurfer (45), ybogar (44), benimse (47), metin_30 (53), sakas (44), Ebu_MuhammedTal.. (44), Embiya Imal (60), HOLCAR (55), baretta2 (43), kralcan (47), ali_72 (53), isi54 (49), aytenkral (55), alperen696 (42), sad bin vakkas (45), enes_61 (62), cemilkaragüzel (62), mehmetkaraman31.. (71), nejat2005 (54), naja_ejder (40), yusufp (57), bilginerler (), ehlibeyt_asigi (40), Kocoglu (42), süvari-81 (44), erzin (56), mustkom (57), kenanates (48), kartal83 (42), kalbindesurguno.. (47), versan (61), x_izmir_78 (47), BESIRI (66), Eins (50), aydýnn (41), dahi (55), face_off (46), l_kum_tanesi_l (38), maybe50 (56), karadeniz 2005 (62), M.Demir (60), necm (67), rahimoguz (42), fktatar (69), blauw2003 (55), ayna1969 (56), must_3590 (45), horoz067 (61), kamanlizulo (51), fetihim (42), PEKKER (45), bedevi111 (50), musamarsak (66), LeProfessionale (56), mucuk (48), bilalhabes (51), yaver 069 (914), menes2005 (45), mir (45), ebrark (50), ibrahimethem (51), Gynesh (45), battal15 (370), canisko84 (47), stablon (47), habip-simsek (53), tahir81 (44), hasýmoz (58), Hakan Kaptan (50), gunbatimi66 (51), hilal.hafis (36), efsane_043 (39), yýlanl&y.. (71), hizliyolcu (44), zahidane (45), sirdas (48), muesluem66 (59), Mütevazi (50), kasaps (43), A.kurtcu (65), EdeS (42), yolcu71 (54), birader (52), karasan (), abdullatif1992 (33), tolga0420 (45), peaceandlove (45), Su_Ates_Toprak (41), necmettinkutan (40), kar1980 (45), kemal7530 (56), oznurvolkan (36), ammar. (42), mehmetbayram (51), avkan (57), Okann_73 (35), erdal32 (55), HURKAGAN (54), kalbinzumruttep.. (44), EYPA (69), Adem54 (59), amecit (70), hayfa (47), asparagas (325), Apo17 (37), Mustafa89 (36), can27nrw (49), beyazkabus1986 (39), kamilsrky (55), polatoglu (45), haziran (45), n.sezer (52), menzilim (46), sudemurat (55), zelis06 (40), yildizlar gibi (49), Necat32 (55), Handyman (62), Prof_Huseyin (45), mehmetnl (60), öztürkbey (62), beyazzz (45), mysterious (42), makeafavor (44), sivaslihafiz58 (46), fatihxp (48), alacakaranl&yac.. (43), ahmed1 (46), hünkar (45), barbus (56), vehbi (52), mehmetk1969 (56), halilkaya (37), kaan21 (48), selcuk73 (52), judge (45), datca_1 (62), yedigollerr (45), nhand (49), elbeylim (54), ibraithalat (55), ergün78 (47), abdullah@atak.t.. (954), erhan1986 (39), ilahi86 (39), ahmet güle&cced.. (38), ilyasileri (46), Allahin_KILICI (45), intifada engin (37), cilekess (55), ebu heysem (59), ramazanhan71 (53), gazel (55), þerif_sün.. (40), ahmetyildirim (39), yesilgece_1041 (42), kiyak10 (63), adeel (35), suat21 (36), alper_42 (47), abdülhamidhan (49), abdullah64 (61), Sinoplu Haci (59), ebubekiras (63), okara (52), Bilal Kuyucu (58), incitanesi (40), Levent__ (46), nefsimiziyenmel.. (42), tovbekar (47), behram (51), iipek (65), kurbanerez (54), fatihcanpolat (38), sukýj (50), ofluali61 (61), huseyintek (49), beram (45), soundbaster (55), gülpinar (), yusuf_yusuf (54), nurefsan04 (53), duacýsey.. (39), ronin (53), Mert_ (55), fevzigocmen (53), hat_sanatý (42), hat_ustasý (42), asi_We_mawi (43), nadir27 (50), milligazete_sp (42), nuvee (47), *dostca*39 (61), cihangiralp (59), karasulu (48), bawer (44), erhangircek (37), QuikSilver_ (45), karaoglan28 (56), BÜLBÜL SULTAN (33), seldayunus (41), dogan68 (47), songun (45), enes79 (59), hhoca (56), siryasar (46), Maksimilyano (54), cetin_ceviz (52), mustafa12 (42), ahmedim_01 (43), arap2000 (37), muhammet67 (38), jirvan (52), panfetra (47), selda84 (41), sakatli (58), -AHSEN- (37), murat_27 (52), kural (60), harranli (61), ASIKOLUR (80), mehmetcete (45), reaya (44), ramazan_ceylan (56), volkancanpirami.. (52), Ustad (48), _EFE__ (40), fatih mehmet (49), timurcan (55), zeynepA (55), mustafasilan (46), Buhara_63 (55), semih_can (49), filize42 (55), meczup (48), Can Muhammed (51), efe14 (), birdevadam (47), Mustikoc (45), kartal-5 (55), kostako (52), mecicek (57), siradanbilgiler (42), hadiya_2002 (43), XxXbAhArXxX (61), kul@usa (43), askin_gercegi (43), uysalahmet (61), Selawi (63), tng-ist (43), beþikta&t.. (48), emin007 (42), murtii (50), cankiran (55), ebuziddin (50), Montrealli (57), msdemir (125), malik ejder (46), seyyah44 (40), yakupsenelll (46), leventx (53), ragip8 (44), gserkan (33), halime61 (64), Ercan_20 (45), sofihamit (44), yorgun61 (45), LaTufsidu (45), guliruhsar (45), yildiz58 (67), muhiddin (59), osmanturk (50), tugrap (69), blackeye (53), hizbullah_kacar (40), k.zumrut_tepesi (44), selimacer (43), kalbinnuru (44), By_Baran (54), mustafa_kar (43), Bahoz (60), haso45 (56), elberk (48), istkonya (47), eybeyazela (39), goynuklu (39), u b e y d e (65), osman.bora (44), ebazerelgifari (57), deliyusuf (46), cargo (50), Islam isik (38), ibrahim_Turani (68), wheit (47), Can-Dostum (57), umit0012 (46), SeyyidAli (47), ozan_wien (42), gulreyhan (37), seyid ammar (43), orhankazan (45), selimo (52), sedatbaba (45), Usame (51), yemen18 (68), okiraz (46), soproudhewastod.. (40), eyup (52), bozdin (44), Musti7 (51), BeRKCaaN (45), baki37 (56), asanoglu (55), ikrime (53)

Son 24 saatin aktif konuları - Top Üyeler

Copyright © ((( RAVDA.net ))) * İrtibat * RAVDA Reklam Servisi * Tüm hakları saklıdır, izinsiz alıntı yapılamaz.
Sitemizde yayınlanan imzalı yazıların içeriğinden yazarları, forum ve yorumlardan ekleyen şahıslar sorumlu olup, kesinlikle sitemiz sorumlu değildir.

Sayfa 0.64381 saniyede açıldı

Reklamlardan
RAVDA sitesi
hiçbir şekilde
sorumlu değildir.